Val je op dit moment moeizaam of helemaal niet af? Dan is jouw lichaam misschien in een winterslaap.
Hè? Wat? Mijn lichaam in een winterslaap? Is dat überhauptmogelijk bij mij als mens?
Afstammeling van de chimpansee¹, die (voor zoverik weet) ook geen winterslaap hield!? Overigens heb ik nog nooit een chimpanseegezien met overgewicht, maar dat terzijde… Het schijnt dat wij als mensen eenwinterslaap gen hebben, aldus prof. Pierre Capel. Hij schrijft hierover in zijnboek Het emotionele DNA². Er zijn meteen wat vragen die in me opkomen: hoe werkt dit en wat betekent dit voor mensen met overgewicht?En wat kunnen ze daaraan doen?
Wat is een gen?
Laten we beginnen met deze vraag. Hoe vaak hoor je niet ‘Het zit in mijngenen.’ Dat kan op verschillende manieren kan worden uitgelegd. Bij mij roept hettoch vaak de gedachte op ‘het zit in je genen dus je kan er niets aan doen?’
Een gen kan je het beste vergelijken met een besturingssysteem: het stuurt jecellen aan. Dit doen ze niet alleen, maar met een hele boel genen samen. Zowordt je lichaam dus deels aangestuurd. Nee, niet denken dat je die reep in jemond stopt als directe actie vanuit je genen. Het is meer sturing op de langetermijn, bijvoorbeeld het metabolisme (de snelheid waarmee je lichaam energieverbruikt, je stofwisseling). Heel simpel zou je kunnen zeggen dat je genenknopjes zijn die basale processen kunnen beïnvloeden.
Erfelijkheid
Deze ‘knopjes’ kunnen omgezet worden afhankelijk van de omgeving en deopvoeding die je hebt gekregen. Dit noemen ze in het Engels mooi Nature versus Nurture (aangeboren of aangeleerd). We kunnen dus wel degelijk dingen‘aangeboren’ krijgen. Denk aan bepaalde ziekten en eigenschappen. Onze genenzijn hier verantwoordelijk voor. We geven dus onze genen of liever gezegd deinstellingen van deze genen door aan onze kinderen.
Winterslaap instellingen?
Uiteraard is de werkelijkheid veel complexer dan dat ik in dit stukje tekstbeschrijf, maar je kan wel degelijk je voordeel halen uit deze informatie, leesmaar verder…
We hebben allemaal deze ‘winterslaap’ genen en ja, die hebben we allemaal geërfdvan onze ouders en zij weer van hun ouders etc. Maar hoe werkt het? Hoe zettenwe deze genen aan of uit?
Bewegen en sporten beïnvloeden je winterslaap gen
Onderzoek hiernaar toont aan dat we naar onze spieren moeten kijken omantwoord te geven op deze vragen. Onze spieren zijn namelijk een endocriensysteem. Een wat?? Een endocrien systeem. Dat betekent dat je spieren hormonenaanmaken. Deze hormonen zijn weer cruciaal voor het aansturen van dewinterslaap genen. Met andere woorden: als je spieren minder actief wordenmaken ze minder hormonen aan en daarmee geven ze een signaal af aan het lichaamom in een spaarstand te gaan… de winterslaap.
Maar waarom zou mijn lichaam dat doen? Wat heb ikdaaraan?
De meeste processen in ons lichaam hebben een functie; de ene watbelangrijker dan de andere. Zo ook deze functie. We zijn zo geëvolueerd. Onzespieren gebruikten we om eten te verzamelen of om te jagen en ook om weg terennen wanneer er op ons werd gejaagd. In de winterperiode werd het aanbod vanvoedsel een stuk lager, dus hadden we minder te eten. Wat zou ons lichaam danmoeten doen om te overleven? Het moest in een spaarstand. Het winterslaap genwerd en wordt dus geactiveerd op het moment dat we minder gaan bewegen zodatons lichaam kan overleven tijdens een winterse periode. We konden dus veellanger leven met veel minder calorieën en tegelijkertijd werd ons immuunsysteem enorm geactiveerd waardoor we minder snel ziek werden.
'Kom van die bank af! ‘k waarschuw niet meer!'
Dit heeft nogal wat consequenties voor ons West-Europeanen, voor ons Nederlanders. Nederlanders zijn namelijk erg goed in… Ja? Weinig bewegen en veelzitten! De ideale cocktail om onze winterslaap genen te activeren en onslichaam in een spaarstand te zetten. Tegelijkertijd eten we ons buikje rond aanvan alles en nog wat, want er is – tijdens de winter en daarna – voldoende teeten in de supermarkt. Zelfs meer dan gebruikelijk, met alle Sinterklaas- enkerstlekkernijen. Ooit schreef onze consulent Roos al over ‘Kom van dat dak af’van Peter Koelewijn en zij vertaalde het naar ‘Kom van die bank af’. Ik herhaaldit graag, want al dat zitten en blijven eten helpt ons niet.
Goed nieuws!
Gelukkig is er ook goed nieuws in dit verhaal. Deze winterslaap genenkunnen niet alleen aangezet worden, maar ze kunnen ook weer uitgezet worden. Om zeuit te zetten moet je wel wat doen, namelijk van die bank afkomen en gaanbewegen. Ga bijvoorbeeld lopend naar de supermarkt en jaag op wat gezondesnacks. Wil je zo’n zakje met heerlijke pepernoten? Ga dan joggend naar desupermarkt.
Even serieus: het advies is echt om te gaan bewegen. Iedere dag. Hoe meer, hoebeter. Hiermee zet je het winterslaap gen weer uit en gaat je basaalmetabolisme weer omhoog.
Kritische noot
Overgewicht of niet kunnen afvallen is een moeilijk en complex probleem.Het is niet mijn doel geweest om een standaard oplossing aan te reiken, maarom te laten zien dat bewegen een essentieel onderdeel is van een gezondeleefstijl. En door te gaan bewegen, ga je je vanzelf fitter en energiekervoelen.
Voor deze blog heb ik twee bronnen geraadpleegd:
1. https://australian.museum/learn/science/human-evolution/sharing-a-common-ancestor/
2. Prof. Dr. Capel, P. (2017) Het emotioneleDNA. Nederland: K.P. Education